Κουριτιμπα (μέρος 4)

Συμπέρασμα

Το κυριότερο συμπέρασμα από την παραμονή μου στην Κουριτίμπα είναι ότι δεν υπάρχουν πανάκειες και μονόδρομοι στην προσπάθεια του βιώσιμου σχεδιασμού μιας πόλης. Οι πολίτες και ένας δήμος του «τρίτου κόσμου» απέρριψαν αυτό που αλλού είναι αυτονόητο, το μετρό δηλαδή, και χρησιμοποιώντας αυτό που στην Ευρώπη θεωρείται ξεπερασμένο, το λεωφορείο, δημιούργησαν ένα αστικό περιβάλλον ευχάριστο και βιώσιμο που θα το ζήλευαν οι περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις. Επίσης σημαντική είναι η συμμετοχή των πολιτών, χωρίς την οποία δεν θα ήταν δυνατό να γίνει ό,τι έγινε. Όλα βέβαια ξεκίνησαν από πρωτοβουλίες φωτισμένων αρχιτεκτόνων και επιστημόνων όπως ο Jaime Lerner, αλλά και αυτοί μπόρεσαν να ασκήσουν το έργο τους και τις πρωτοποριακές και συχνά αμφιλεγόμενες μεθόδους τους, μέσω της ψήφου των πολιτών.

Ένα άλλο συμπέρασμα είναι ότι είναι μύθος ότι ο οργανωμένος πολεοδομικός σχεδιασμός είναι πολυτέλεια των πλούσιων κοινωνιών και ιδιαίτερα αυτών του Βορρά. Η Κουριτίμπα κατάφερε να πετύχει αυτό το μικρό θαύμα, με λίγους σχετικά πόρους και σε μία χώρα φτωχότερη από την Ελλάδα, με γραφειοκρατία και διαφθορά ανάλογη με τη δική μας.

Από την άλλη δεν ήταν όλα τα συμπεράσματα θετικά. Μια γενικότερη διαπίστωση ήταν το παρά το πρωτοποριακό σύστημα συγκοινωνιών, η λέξη μποτιλιάρισμα δεν είναι άγνωστη, ιδίως στις ώρες αιχμής. Φαίνεται ότι ο πολίτης έχει την τάση να χρησιμοποιεί το ΙΧ όταν του δίνεται η δυνατότητα, ιδίως η οικονομική. Όσοι δηλαδή διαθέτουν αυτοκίνητο θα προτιμήσουν να το χρησιμοποιήσουν ακόμα και στο κέντρο, από τη στιγμή που μπορούν να πληρώσουν τη βενζίνη και το αντίτιμο της στάθμευσης. Μάλλον μαζί με τη δημιουργία δικτύου συγκοινωνιών χρειάζονται και μέτρα αποθάρρυνσης ή απαγόρευσης του ΙΧ σε κάποιες περιοχές.

Και το σημαντικότερο από όλα κατά τη γνώμη μου: η πολεοδομία δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Παρά το θαυμαστό πολεοδομικό σχεδιασμό, τους οραματιστές δημάρχους και τη συμμετοχή των πολιτών, τα έντονα κοινωνικά προβλήματα της βραζιλιάνικης κοινωνίας δεν μπορούσαν να μην επηρεάσουν τη ζωή της πόλης. Έτσι παρά τη μειωμένη κίνηση, τα φαρδιά πεζοδρόμια και τις μικρές αποστάσεις, τουλάχιστον στο κέντρο, ο κόσμος και κυρίως οι νέοι διστάζουν να μετακινηθούν πεζή ή με ποδήλατο και χρησιμοποιούν το ασφαλέστερο ΙΧ, ιδίως τις βραδινές ώρες. Τα τελευταία χρόνια η πόλη έχει γνωρίσει μια πληθυσμιακή έκρηξη από κόσμο που εγκαταλείπει τις φτωχότερες επαρχίες για να βρει δουλειά σε μια πόλη που προτιμούν οι επιχειρήσεις και προσφέρει πολλά κοινωνικά προγράμματα. Είναι φυσικά αδύνατο να απορροφηθεί όλος αυτός ο κόσμος, με αποτέλεσμα οι φαβέλες να μεγαλώνουν, οι επιθέσεις να αυξάνονται και οι φράχτες με συρματοπλέγματα έξω από τα σπίτια να ψηλώνουν. Και αυτό σίγουρα δεν είναι «βιώσιμο». Με λίγα λόγια, δεν μπορείς να φτιάξεις τον δικό σου οικολογικό παράδεισο, κλείνοντας τα μάτια στη δυστυχία που υπάρχει γύρω σου. Και αυτό μπορεί να είναι και ένα χρήσιμο συμπέρασμα και για την οικολογικά ευαίσθητα Ευρωπαϊκή Ένωση…